Grzegorz Strzelczyk, ks.

bieżące informacje

A A A

Modlitwa charyzmatyczna. Wybrane zagadnienia



1. Uściślenia pojęciowe

Określenie “modlitwa charyzmatyczna”, choć już zadomowione w potocznym języku religijnym, jest co najmniej mało precyzyjne. Zakłada zawężoną wizję sfery charyzmatycznej, utożsamiając ją z kilkoma charyzmatami nadzwyczajnymi, które bynajmniej nie wyczerpują aktywności Ducha Świętego w Kościele. W rzeczywistości każdy ochrzczony jest charyzmatykiem, o ile jest wyposażony przez Ducha Świętego w dary potrzebne mu do wypełniania swej misji w Kościele i świecie. Tak więc określenie “modlitwa charyzmatyczna” odnosi się niejako do każdej modlitwy (ponieważ modlący się chrześcijanin jest nosicielem charyzmatów). Rezerwowanie tego określenia dla pewnego rodzaju modlitwy wspólnotowej, w której manifestują się charyzmaty nadzwyczajne jest terminologicznym nadużyciem prowadzącym na dłuższą metę do swego rodzaju charyzmatycznego ekskluzywizmu, to znaczy do zawężania sfery charyzmatycznej do jej niektórych nadzwyczajnych przejawów, co z kolei pociągać może za sobą fałszywe podziały we wspólnocie na “charyzmatyków” i “niecharyzmatyków”, na lepszych i gorszych...
Szczęśliwszym, bardziej precyzyjnym pojęciem na określenie tego rodzaju modlitwy byłoby “modlitwa wspólnotowa z manifestacją charyzmatów nadzwyczajnych”, przy czym określenie “nadzwyczajny” odnosi się jedynie do sposobu manifestowania się charyzmatu, nie ma zaś znaczenia wartościującego (charyzmat nadzwyczajny nie jest ani ważniejszy, ani lepszy od zwyczajnego).

2. Charyzmaty i ich rola w Kościele

Wśród tekstów Urzędu Nauczycielskiego Kościoła najprecyzyjniejsze określenie istoty i przeznaczenia charyzmatów znajdujemy w Katechizmie Kościoła Katolickiego:
799: Charyzmaty, zarówno nadzwyczajne, jak również proste i zwyczajne są łaskami Ducha Świętego, bezpośrednio lub pośrednio służącymi Kościołowi; zostają udzielone w celu budowania Kościoła, dla dobra ludzi oraz ze względu na potrzeby świata.
800: Charyzmaty powinny być przyjmowane z wdzięcznością przez tego, kto je otrzymał, ale także przez wszystkich członków Kościoła. Są one rzeczywiście wspaniałym bogactwem łaski dla żywotności apostolskiej i dla świętości całego Ciała Chrystusa, pod warunkiem jednak, że chodzi o dary, które prawdziwie pochodzą od Ducha Świętego i żeby były wykorzystywane w sposób w pełni zgodny z autentycznymi poruszeniami tego Ducha, to znaczy w miłości, będącej prawdziwą miarą charyzmatów.
801: W tym sensie okazuje się zawsze konieczne rozeznawanie charyzmatów. Żaden charyzmat nie zwalnia z potrzeby odniesienia się do pasterzy Kościoła i od podporządkowania się tym, "którzy szczególnie powołani są, by nie gasić Ducha, ale doświadczać wszystkiego i zachowywać to, co dobre", by wszystkie charyzmaty, w ich różnorodności i komplementarności, współdziałały dla "wspólnego dobra" (1 Kor 12, 7).
Systematyzując:
  • charyzmat jest “szczególną łaską”, “szczególnym darem”. Łaska ta udziela człowiekowi z jednej strony gotowości do realizacji dobra (dotyka woli), z drugiej udziela konkretnej zdolności do jego realizacji. Innymi słowy charyzmat jest darem Ducha Świętego, który pomaga człowiekowi dostrzegać dobro, które jest do wykonania, umacnia w nim pragnienie jego realizacji oraz sprawia, że jest zdolny je zrealizować;
  • charyzmat może być zwyczajny, to znaczy może ujawniać się niepozornie w codziennym życiu (np.: szczególna wrażliwość na osoby potrzebujące pomocy...) lub nadzwyczajny, to znaczy manifestujący się w sposób niecodzienny, niezwykły, przekraczający jakoś granice zwykłego ludzkiego doświadczenia (np.: proroctwo...);
  • charyzmat jest wolnym darem Ducha Świętego, nie można na niego zasłużyć, ani go wypracować;
  • odbiorcą (nosicielem) charyzmatu jest pojedynczy chrześcijanin (niezależnie od miejsca w Kościele, święceń, stanu itd.);
  • celem udzielenia charyzmatu może być:
  • wzrost wspólnoty Kościoła;
  • dobro poszczególnych osób;
  • potrzeby świata;
  • charyzmaty powinny być przyjmowane z wdzięcznością, jednak nie należy ubiegać się lekkomyślnie o dary nadzwyczajne ani nie spodziewać się po nich zarozumiale owoców apostolskiej działalności (KK 12). Nikt nie może uzurpować charyzmatów, wymuszać ich na Duchu Świętym. Nie wolno ich też używać do manipulowania innymi;
  • do kapłanów odpowiedzialnych za wspólnoty należy rozeznanie zarówno autentyczności jak i sposobu wykorzystania charyzmatu we wspólnocie.

3. Niektóre konsekwencje dla modlitwy wspólnotowej

Charyzmaty nadzwyczajne mogą być więc rzeczywistym ubogaceniem modlitwy wspólnotowej, o ile będą wykorzystywane zgodnie z intencją Ducha Świętego - Dawcy. Za rozeznanie tej intencji, to znaczy za rozeznanie prawdziwości oraz konkretnego sposobu wykorzystania charyzmatu są odpowiedzialni pasterze Kościoła, do nich też należy podejmowanie konkretnych decyzji co do kształtu wszelkiej posługi charyzmatycznej. W odniesieniu do charyzmatów nadzwyczajnych ma to szczególne znaczenie. Właśnie ich “nadzwyczajność”, niecodzienna, niezwykła forma ich manifestowania się sprawia, iż nie tylko fałszywe rozeznanie ich prawdziwości, ale też nierozważne ich używanie może szkodzić wspólnocie. Oto kilka najpoważniejszych niebezpieczeństw, które wypływają z błędnego rozeznania:
  • przesunięcie koncentracji wspólnoty z modlitwy na manifestację darów nadzwyczajnych, z Boga na Jego dary. Jest to w gruncie rzeczy subtelna pokusa bałwochwalstwa: dary Boże stają się bardziej pożądane, niż On sam. Innymi słowy - ludzie zaczynają szukać bardziej cudów, niż Jezusa, na dłuższą metę prowadzić to może do ześliźnięcia się posługi charyzmatycznej w formę magii;
  • nadmierne podkreślanie znaczenia darów nadzwyczajnych w stosunku do innych darów, co pociąga za sobą dyskryminację osób ich nie posiadających (a na dłuższą metę rozbicie jedności wspólnoty, postawy dominacyjne lub manipulacyjne nosicieli charyzmatów);
  • nadmierne akcentowanie wagi darów nadzwyczajnych powoduje, iż osoby ich nie posiadające znajdują się pod silną presją, z tego też powodu mnożyć się mogą przypadki fałszywego rozeznania czy też nieświadomej lub świadomej symulacji charyzmatów;
  • niezwykłość zewnętrznych przejawów niektórych darów może bardzo utrudniać modlitwę osobom do nich nie przyzwyczajonym, a nawet powodować zgorszenie i całkowite zamknięcie się takich osób na wymiar charyzmatyczny (należy więc postępować w takich przypadkach postępować z największą delikatnością: zawsze należy starać się o co najmniej elementarne poinformowanie takich osób o istocie i owocach charyzmatów nadzwyczajnych oraz w miarę możliwości ograniczać ich bardziej niecodzienne przejawy).
By uniknąć tych niebezpieczeństw konieczne jest bardzo uważne rozeznanie sytuacji wspólnoty modlitewnej, tak by charyzmaty służyły jej realnemu dobru (dobru wszystkich i każdego). Jako że obowiązek rozeznawania charyzmatów w Kościele należy do pasterzy, nie powinno mieć miejsca korzystanie z charyzmatów nadzwyczajnych bez rzeczywistej wiedzy odpowiedzialnego za wspólnotę kapłana. Dotyczy to szczególnie pierwszych manifestacji danego charyzmatu u danej osoby: powinna ona wstrzymać się od posługi aż do momentu, w którym pasterz podejmie decyzję co do prawdziwości oraz wkomponowania posługi w życie wspólnoty.
Takie rozeznanie nie jest oczywiście możliwe w przypadku charyzmatów nie podlegających kontroli nosiciela (np.: zachwycenie): tutaj rozeznanie jest niemożliwe, dar Boży manifestuje się bowiem w pełni wolności Ducha Świętego.
Charyzmaty nadzwyczajne stają się najbardziej owocne wówczas, kiedy niejako tracą swoją nadzwyczajność, to znaczy kiedy wrosną na tyle w życie wspólnoty, iż nie będą już dla niej niczym niezwykłym. Wówczas zanika niejako większość związanych z nimi niebezpieczeństw, ze sfery niezwykłości wchodzą bowiem w sferę posługi...
Zawsze jednak należy pamiętać, że o ile zaniechanie używania autentycznego charyzmatu ze względu na dobro braci może przynosić pozytywne skutki dla wspólnoty, o tyle nigdy nie przynosi dobra używanie fałszywych lub symulowanych charyzmatów. Przeciwnie: może mieć bardzo złe skutki tak dla poszczególnych osób, jaki i dla całej wspólnoty.

4. Wybrane zjawiska charyzmatyczne a modlitwa wspólnotowa

Zajmiemy się teraz niektórymi aspektami wybranych, szerzej rozpowszechnionych charyzmatów nadzwyczajnych. Ze względu na brak odnośnych studiów szczegółowych (zwłaszcza z zakresu teologii dogmatycznej, pastoralnej i historii duchowości) pozostajemy w większości przypadków na poziomie hipotez co do ich istoty oraz historycznego rozwoju ich przejawów...

4.1. “dar języków”: trzy dary

Określenie to pozostawiłem w cudzysłowie, jest ono bowiem bardzo nieprecyzyjne - najprawdopodobniej mamy bowiem do czynienia z trzema różnymi darami określanymi w praktyce Odnowy Charyzmatycznej tym samym mianem. Używając nieco precyzyjniejszych terminów - chodzi o jubilację, glosolalię i dar mówienia obcymi językami. Wszystkie trzy dary odnoszą się w jakiejś dziedzinie do sfery języka i przejawiają się w modlitwie jako swego rodzaju niezrozumiała mowa...

4.1.1. jubilacja

4.1.1.1. istota charyzmatu

Jak się wydaje jest to najbardziej rozpowszechniony spośród trzech charyzmatów określanych mianem daru języków. Chodzi o modlitwę mówioną lub śpiewaną, indywidualną lub wspólnotową, w której dźwięki modlitwy, dźwięki wydawane przez osobę modlącą się nie niosą ze sobą żadnego sensu: są jedynie zewnętrznym wyrazem wewnętrznej modlitwy. Modlitwa ta jest całkowicie bezpojęciowa tzn. ani osoba modląca się nie formułuje słów, ani nie wkłada w modlitwę żadnej treści, ani też Duch Święty nie przekazuje poprzez dźwięki żadnej treści (ani osobie modlącej się, ani innym osobom). Jest to więc modlitwa skupienia się na obecności Bożej, modlitwa uwielbienia (niejako w czystej postaci: bez skupiania się na sobie).

Jubilacja należy do charyzmatów, nad którymi nosiciel posiada pełną władzę, tzn. może rozpoczynać i kończyć modlitwę praktycznie kiedy zechce (oczywiście przy odpowiedniej dozie modlitewnego skupienia). Jest darem, który służy zbudowaniu wspólnoty w sposób pośredni, poprzez zbliżenie, skupienie na Jezusie poszczególnych osób.

W duchowej tradycji Kościoła słowo “jubilacja” miało dwa odcienie znaczeniowe: ten, w którym go tutaj używamy (zapoczątkowany najprawdopodobniej przez św. Augustyna), oraz drugi, bardziej rozpowszechniony, oznaczający stan szczególnego rozradowania, często demonstrujący się na zewnątrz śpiewem, tańcem lub okrzykami, będący darem Ducha Świętego, owocem jego działania w sercu człowieka. Średniowieczne opisy tego stanu przypominają w pewnym stopniu niektóre przejawy radości towarzyszące współczesnym spotkaniom modlitewnym grup Odnowy.

4.1.1.2. zastosowanie w modlitwie wspólnotowej

W modlitwie wspólnotowej jubilacja przyjmuje najczęściej formę nieartykułowanego, lecz harmonijnego śpiewu. Pojawia się najczęściej jako kontynuacja spontanicznej modlitwy uwielbienia. Wspólny śpiew zwykle rodzi się i gaśnie bez “komendy” w sposób prawie równoczesny: jest to znak modlitewnej jedności wspólnoty.
Wśród zwykłych owoców jubilacji można wymienić: radość, pokój, wewnętrzne wyciszenie i skupienie na Bożej obecności, poczucie jedności z braćmi we wspólnocie. Owoce te mogą stanowić podstawę do rozeznania prawdziwości charyzmatu.
Jubilacja w modlitwie wspólnotowej pozwala na połączenie z jednej strony doświadczenia bliskości, jedności z Bogiem na płaszczyźnie indywidualnej oraz doświadczenia jedności, harmonii z braćmi - poprzez wspólny śpiew. W modlitwie tej Duch Święty zwraca umysły i serca modlących się osób ku Jezusowi, daje doświadczyć radości płynącej z Jego obecności. Jednocześnie przekonuje, iż przed Panem stajemy zawsze razem z braćmi, jako wspólnota. Jubilacja może więc być wspólnototwórcza dając doświadczenie, czy też budząc pragnienie jedności lub też przygotowując na przyjęcie innych darów, danych bardziej dal zbudowania wspólnoty jako całości (np.: proroctwa, które często dane jest w czasie chwil wyciszenia po śpiewie jubilacji).
Niektóre problemy związane z tym darem:
  • jego zewnętrzna forma może powodować zamieszanie u osób nieprzygotowanych: należy więc posługiwać się nim ostrożnie we wspólnotach, które nie są doń przyzwyczajone (aż po zaniechanie...). Zawsze zaś należy nowym osobom udzielić w miarę wyczerpujących wyjaśnień (przed modlitwą!);
  • odpowiedzialni powinni zwracać uwagę na to, by jubilacja nie dominowała całej modlitwy. Inicjowania śpiewu powinni dokonywać prowadzący modlitwę lub odpowiedzialni za wspólnotę (często bowiem we wspólnotach pojawiają się osoby inicjujące śpiew jubilacji w każdej chwili milczenia...), oczywiście z dużą dozą elastyczności, by nie wykluczać inicjatywy Ducha Świętego;
  • dar ten łatwo narażony jest na symulację (dość łatwo naśladować wydawanie nieartykułowanych dźwięków);
  • dar ten nie może być traktowany jako dowód działania Ducha Święte w człowieku (dzieje się tak zwłaszcza w grupach niekatolickich i związanych z niekatolickim ruchem charyzmatycznym).

4.1.2. glosolalia

Glosolalia jest darem, którego istnienie poświadcza Nowy Testament: mamy więc wzmianki w Dziejach Apostolskich (10,46; 19,6) oraz szersze omówienie w 1 Kor 12 i 14. Otwarty pozostaje jak się wydaje problem całkowitej tożsamości tych opisów ze współczesnym doświadczeniem.

4.1.2.1. istota charyzmatu

Charyzmat ten pod względem zewnętrznej manifestacji jest niezwykle podobny do jubilacji: przejawia się w mowie lub śpiewie niezrozumiałym tak dla osoby mówiącej, jak i dla innych osób. Różnica polega na tym, iż w tym przypadku mamy do czynienia z formą języka (to znaczy to, co jest wypowiadane niesie ze sobą określoną treść i może być przetłumaczone na język danej wspólnoty przez osobę obdarzoną darem tłumaczenia), języka nieistniejącego (nie jest to żaden ze współczesnych ani starożytnych języków).
Osoba obdarzona glosolalią posiada nad nią pełną kontrolę negatywną, to znaczy zawsze może zrezygnować z jej używania i co najmniej częściową kontrolę pozytywną, to znaczy w wielu przypadkach może w sposób wolny inicjować używanie tego daru. Wolność ta jak się wydaje zależy od treści tego, co jest wypowiadane - glosolalia może być bowiem modlitwą uwielbienia (wówczas pozostaje w pełni pod kontrolą nosiciela) lub też może być “mową ku zbudowaniu” wspólnoty, pewnym rodzajem proroctwa (wówczas jest silniej uzależniona od bezpośredniego działania Ducha Świętego, który chce przekazać wspólnocie swoje słowa).
Glosolalię od jubilacji można odróżnić po występowaniu daru tłumaczenia (por. niżej) oraz po tym, że manifestować może się ona w nieco innych momentach modlitwy niż jubilacja (to kryterium jest jednak bardzo słabe). Owoce wewnętrzne są raczej zbliżone do owoców jubilacji, trudno więc dokonać rozeznania na ich podstawie.

4.1.2.2. "tłumaczenie języków"

Glosolalii towarzyszy najczęściej “dar tłumaczenia”: jedna lub kilka osób rozumie i jest w stanie przełożyć na normalny język to, co mówi osoba używająca glosolalii. Św. Paweł mówi wręcz, iż nie powinno się korzystać publicznie z glosolalii jeśli nie ma nikogo, kto by tłumaczył (1 Kor 14,28; nie jest to całkowity zakaz korzystania z tego daru!). Prawdziwość daru tłumaczenia nie jest łatwa do zweryfikowania: podstawowym kryterium pozostają owoce i pewna koherencja z tym, co przeżywa wspólnota. Jeśli we wspólnocie jest więcej osób tłumaczących, kryterium może stanowić zgodność treściowa dokonywanych przez nie tłumaczeń.
Dar ten nie polega w istocie na filologicznym przekładaniu tego, co wypowiada osoba posługująca się glosolalią. Treść tłumaczenia dana jest osobie tłumaczącej w sposób podobny, w jaki przekazywane jest proroctwo lub “słowo poznania” - przez Ducha Świętego, z większym lub mniejszym pośrednictwem sfery duchowej i psychicznej danej osoby (por. niżej 4.2.1. istota proroctwa).

4.1.2.3. zastosowanie w modlitwie wspólnotowej

Glosolalia nie powinna być używana publicznie jeśli nie ma osoby tłumaczącej: przemowa jednej osoby, która nie jest zrozumiała przez inne, nie przyczynia się do budowania wspólnoty, a raczej powoduje zamieszanie i wyłączanie innych z modlitwy. Nie niesie ona w sobie owego wymiaru wspólnototwórczego, obecnego w jubilacji.
Tłumaczona może być bardzo owocnym impulsem do modlitwy uwielbienia (jako uwielbienie wzniecane bezpośrednio przez Ducha Świętego) lub też - na ile zbliżona jest do proroctwa - może być przestrzenią w której Duch Święty komunikuje się ze wspólnotą, przekazuje swoje inspiracje itd. (por. niżej, 4.2. proroctwo).
Problemy związane z korzystaniem z tego charyzmatu są podobne do zarysowanych wyżej w odniesieniu do jubilacji. Ponadto należy bardzo wielką uwagę poświęcać na poprawne rozeznanie tego charyzmatu zarówno ze względu na łatwość pomylenia go z jubilacją, jak i ze względu na niebezpieczeństwo symulacji (świadomej lub nieświadomej, tak na poziomie samej glosolalii, jak i tłumaczenia), które jest tutaj groźniejsze o tyle, iż dar ten w niektórych przypadkach zbliża się do proroctwa, a więc może być źródłem konkretnych wskazówek co do życia wspólnoty.

4.1.3. mówienie obcymi językami

Dar ten poświadczony jest przez Dz 2: bezpośrednio po zesłaniu Ducha Świętego Apostołowie zaczynają mówić obcymi językami zgodnie z tym, na co pozwalał im Duch.
Charyzmat ten współcześnie występuje raczej rzadko. Osoba nim obdarowana otrzymuje zdolność rozumienia i przemawiania w istniejącym języku (żywym lub martwym), którego ona sama nigdy się nie uczyła. Zwykle zdolność ta nie jest trwała, ogranicza się do danej sytuacji (nosiciel posiada tutaj wyłącznie negatywną kontrolę nad charyzmatem), choć u danej osoby może się powtarzać.
Wydaje się, że charyzmat ten ma bezpośredni związek z ewangelizacją, o ile jest przedziwną manifestacją mocy Ducha Świętego, który potrafi przekraczać bariery ludzkich języków, ludzkiego niezrozumienia. Może mieć też bardzo konkretne przeznaczenie: chodzi o możliwość przekazania Bożego orędzia w ojczystym języku danej osoby, obecnej we wspólnocie (scena opisana w Dz 2 ukazuje jedność tych dwóch wymiarów).

4.2. proroctwo

Dar proroctwa jest silnie poświadczony przez teksty Nowego Testamentu (por. zwłaszcza 1 Kor 14), jak i przez wczesne teksty patrystyczne. Mniej więcej od drugiej polowy III wieku termin ten zaczyna wychodzić z użycia, fenomen proroctwa zaś z codziennego życia Kościoła przesuwa się w środowiska monastyczne. Następują też zmiany terminologiczne - w późnoscholastycznych i nowożytnych podręcznikach duchowości omawiane jest nie tyle proroctwo, ile “objawienia”, tzn. wszystkie charyzmaty związane ze sferą poznania.

4.2.1. istota proroctwa

Dar proroctwa zwykle manifestuje się jako wypowiedź jednego z członków wspólnoty dotycząca jakiegoś wymiaru jej życia. Osoba prorokująca ma przy tym silną świadomość tego, iż w tym momencie przemawia w Bożym imieniu, przekazując Jego słowa oraz czuje się silnie przynaglona do wypowiedzenia tego, co odkrywa w swoim wnętrzu. Przynaglenie to nie jest jednak determinujące (w proroctwie nie ma nic z “mówienia automatycznego”), nosiciel ma więc negatywną kontrolę nad charyzmatem. Jednak pozytywne uaktywnienie daru uzależnione jest bezpośrednio od inicjatywy Ducha Świętego.
Przekazanie “orędzia” dokonuje się zawsze za pośrednictwem sfery duchowo-psychicznej człowieka - Bóg może się posłużyć różnymi jej obszarami:
  • sferą zmysłową - wówczas dana osoba ma wrażenie widzenia lub słyszenia danej rzeczywistości, którą potem referuje wspólnocie. Werbalna forma proroctwa jest w tym przypadku w bardzo dużym stopniu uzależniona od wrażliwości, języka, zdolności intelektualnych danej osoby, jest jej interpretacją, narażone jest więc w dużym stopniu na wypaczenie sensu, nie mówiąc już o możliwości pomyłki (konieczne bardzo ostrożne rozeznanie);
  • sferą wyobraźni - wówczas w wyobraźni danej osoby formuje się treść lub obraz, który następnie - znowu za pośrednictwem interpretacji - zostaje przekazany wspólnocie. Również tu istnieje duże niebezpieczeństwo pomylenia działania Bożego z pracą własnej wyobraźni;
  • sferą intelektualną - wówczas prorok otrzymuje niejako gotową treść proroctwa na jeden z trzech sposobów: (1) może posiadać jasno w świadomości całą treść, zanim zacznie ją wypowiadać, (2) początkowo w świadomości ma tylko część proroctwa (np.: tylko pierwsze słowo), reszta orędzia pojawia się w miarę wypowiadania go, (3) zostaje jedynie przynaglony do wypowiedzi: właściwa treść pojawia się w intelekcie wraz z jej wypowiadaniem. Proroctwo przekazywane przez sferę intelektualną jest najmniej narażone na reinterpretację (wypaczenie) ze strony proroka.
W zależności więc od sfery, za pośrednictwem której orędzie dane jest prorokowi, jego ostateczna forma, ta która zostaje wypowiedziana przed wspólnotą, jest w różnym stopniu uwarunkowana przez niego samego.
Od strony treści proroctwo odnosi się zwykle do jakiegoś wymiaru życia czy to wspólnoty jako całości, czy to poszczególnych jej członków. Nie jest to dar służący do przepowiadania czy przewidywania przyszłości: zwykle dotyczy teraźniejszości: jest wyjaśnieniem sytuacji wspólnoty, napomnieniem, pocieszeniem, wskazaniem na pewne konkretne rozwiązania, które można zastosować. Może jednak też odnosić się do przeszłości (jako interpretacja, wskazanie na głębsze znaczenie wydarzeń) lub do niedalekiej przyszłości (raczej do rzadkości należy przepowiadanie konkretnych wydarzeń).

4.2.2. zastosowanie w modlitwie wspólnotowej

Proroctwo jest najprawdopodobniej charyzmatem najcenniejszym dla życia wspólnoty (por. wypowiedzi św. Pawła z 1 Kor 12 i 14). Dzięki niemu dynamiczna jedność istniejąca na mocy sakramentów pomiędzy wspólnotą i Bogiem, staje się przestrzenią żywego dialogu, a Duch Święty może w sposób bardziej bezpośredni kierować życiem Kościoła (co z kolei powinno pomnażać owocność zarówno posług wewnątrz wspólnoty, jak i dzieł podejmowanych na zewnątrz, jak ewangelizacja, posługa miłosierdzia itd.). Proroctwo jest charyzmatem jedności i harmonii: dzięki niemu prawdziwie dochodzi do głosu Duch Jedności pomagając w pogłębianiu jedności wewnątrz wspólnoty, jak i na płaszczyznach zewnętrznych - z innymi grupami na płaszczyźnie parafii...
Warunkiem owocności tego daru jest jego właściwe rozeznanie na dwóch płaszczyznach: nosiciela (chodzi o autentyczność charyzmatu i jego wkomponowanie w życie modlitewne wspólnoty) oraz orędzia (każdorazowe rozeznanie autentyczności, sensu i zastosowań konkretnego proroctwa). Za rozeznanie i decyzje na obu płaszczyznach odpowiedzialny jest kapłan prowadzący wspólnotę (bez jego uznania nie powinno się korzystać z tego daru).
Kryteriami rozeznania prawdziwości charyzmatu mogą być:
  • wewnętrzne doświadczenia towarzyszące pojawianiu się proroctwa: pokój, głębokie przekonanie o Bożym pochodzeniu proroctwa, silne przynaglenie do wypowiedzenia go (lecz nie przymus!). Wewnętrzny opór przed poddaniem proroctwa rozeznaniu przed jego wypowiedzeniem wobec wspólnoty może być znakiem nieautentyczności;
  • jego pozytywne owoce po wypowiedzeniu: doświadczenie pokoju, radości itd. zarówno w nosicielu, jak i w pozostałych członkach wspólnoty;
  • kryteria odnoszące się do treści orędzia:
  • jego całkowita zgodność z Nauką Kościoła;
  • jego ścisły związek z życiem wspólnoty (fantastyczność, oderwanie od realiów jest znakiem nieautentyczności);
  • potwierdzenie orędzia przez inne osoby (zwłaszcza posiadające wcześniej rozeznany charyzmat proroctwa);
  • moment manifestowania się charyzmatu w czasie wspólnotowej: proroctwo zwykle nie rozbija harmonii modlitwy, pojawia się najczęściej w kontekście modlitwy uwielbienia (często w czasie wyciszenia po jubilacji) lub jako odpowiedź na konkretną prośbę o światło dla wspólnoty;
  • Duch Święty nie jest gadułą: jeśli jakaś osoba prorokuje prawie bez przerwy, może być to znakiem nieautentyczności daru.
Istotne jest też branie pod uwagę dojrzałości psychicznej osoby prorokującej (w przypadku osób o niezrównoważonej emocjonalności istnieje duże prawdopodobieństwo nieumyślnej symulacji). Nie świadczy też zbyt dobrze o prawdziwości proroctwa - zwłaszcza gdy dotyczy ono problemów, kwestii spornych we wspólnocie - jego zbytnia zgodność z poglądami osoby prorokującej.
Kryterium fundamentalnym pozostają oczywiście owoce: o ile wspólnota wzrasta dzięki proroctwom, o ile owocują one konkretnym dobrem pojedynczych osób, jak i całej wspólnoty, o tyle można być pewnym autentyczności daru...
Jeszcze kilka uwag dotyczących praktycznego włączenie proroctw w modlitwę wspólnotową:
  • dobrze jest, kiedy osoba po raz pierwszy otrzymująca proroctwo, wypowiada jej najpierw odpowiedzialnemu, a dopiero po jego wstępnym rozeznaniu - przed całą wspólnotą;
  • należy unikać kumulacji dużej ilości proroctw wypowiadanych w krótkim przedziale czasu (zwykle bowiem dotyczą tego samego i ich kumulacja powoduje bardziej rozproszenie uwagi wspólnoty, niż jej zbudowanie);
  • szczególną ostrożność zachować należy w przypadku proroctw skierowanych do konkretnych osób: należy w miarę możliwości unikać wypowiadania ich przed całą wspólnotą i rozeznawać bardzo starannie.

4.3. “słowo poznania”

Nazwą tą określa się współcześnie dar za pośrednictwem którego nosiciel charyzmatu otrzymuje światło co do sytuacji jakiejś innej osoby, uzyskuje poznanie, którego nie mógł był uzyskać w żaden inny sposób.
Wiedza ta może odnosić się do sfery wewnętrznej (np.: zranienie i jego przyczyny), do sfery fizycznej (np.: choroba jej przyczyny, fakt uzdrowienia) lub do sfery relacji z innymi ludźmi (np.: problemy w relacji z jakąś osobą, ich przyczyny, uzdrowienie relacji). Osoba do której poznanie się odnosi może wiedzieć o danej sprawie lub nie (światło jest jednak zawsze “nowe” dla nosiciela). Nosiciel może też otrzymać konkretne słowo bez znajomości osoby, do której się ono odnosi.
Duchowo-psychiczny mechanizm funkcjonowania charyzmatu zbliżony jest do proroctwa (por. wyżej, 4.2.1. istota proroctwa), z tym że słowo poznania częściej pojawia się w postaci zmysłowo-wyobrażeniowej lub ogranicza się do jednego tylko słowa-symbolu, nie ma zwykle charakteru orędzia. Z tego też powodu rozeznanie tego daru jest znacznie trudniejsze - zasadniczym kryterium pozostaje tutaj zgodność poznania z rzeczywistością (najczęściej bowiem wiedza darowana przez Ducha Świętego poprzez ten charyzmat jest weryfikowalna). Podobnie jak w przypadku proroctwa nosiciel charyzmatu posiada nad nim negatywną kontrolę, na płaszczyźnie pozytywnej należałoby mówić o trwałym uzdolnieniu, które jest uaktywniane w sposób całkowicie wolny przez Ducha Świętego.
Charyzmat ten uaktywnia się zwykle w specyficznych kontekstach:
  • ewangelizacja z modlitwą o uzdrowienie fizyczne, modlitwa o uzdrowienie fizyczne
Charyzmat słowa poznania często występuję “łącznie” z darem uzdrowienia fizycznego (u tej samej osoby lub w tym samym czasie u innych osób). Służy wówczas Duchowi Świętemu do oznajmiania dokonujących się uzdrowień, uzdrawianym osobom zaś pomaga przyjąć, uświadomić sobie to, co się dzieje. Uzdrowienie powinno prowadzić do świadectwa o mocy Boga, dlatego też dar słowa poznania ma jako ostateczny cel manifestowanie chwały Boga, objawianie Jego mocy.
  • modlitwa o uzdrowienie wewnętrzne z rozeznaniem
W tym kontekście charyzmat ten służyć może jako element wspomagający rozeznanie, pomagający odkrywać główne problemy danej osoby, szczególnie głębokie zranienia oraz ich przyczyny - często odległe w czasie i trudne do zidentyfikowania. I znowu ostatecznym celem charyzmatu jest chwała Boża manifestująca się poprzez dokonujące się uzdrowienie.
  • modlitwa z prośbą o rozeznanie - zarówno dla pojedynczych osób jak i dla wspólnoty
W dwóch ostatnich kontekstach słowo poznania nie powinno być elementem determinującym rozeznanie, a jedynie wspomagającym: domaga się tego sam charakter charyzmatu, który nie daje dokładnego opisu sytuacji, a jedynie przybliżone wskazówki, które mogą być dodatkowo zniekształcone przez reinterpretację nosiciela.
Charyzmat ten, jeśli jest dobrze używany, przynosi bardzo wielkie owoce, zwłaszcza na płaszczyźnie ewangelizacji (manifestuje moc Bożą), na płaszczyźnie indywidualnej poprzez wspomaganie uzdrowień fizycznych i wewnętrznych, wreszcie w życiu wspólnoty, wspomagając rozeznanie. Jednak ze względu na swój niezwykły charakter oraz na bezpośredniość, z jaką dotykać może bardzo osobistych sfer życia człowieka musi być rozeznawany z wielką starannością i ostrożnością. Nie powinny być dopuszczane do posługi osoby, u których prawdziwość charyzmatu nie została wielokrotnie zweryfikowana przez odpowiedzialnych za wspólnotę kapłanów, zasadniczo też nie powinno się posługiwać bez ich obecności lub przynajmniej wiedzy i zgody. Nie wystarcza tu też ogólne rozeznanie prawdziwości charyzmatu: każde poznanie powinno być każdorazowo poddane rozeznaniu (grupa rozeznania, prowadzący modlitwę, kapłani) przed jego oznajmieniem odnośnej osobie czy wspólnocie. Sam charakter słowa poznania sprawia, iż jest ono mocno narażone na błędy wynikające z symulacji nieświadomej lub świadomej (symulowane poznanie może stać się narzędziem manipulacji poszczególnymi osobami czy całą wspólnotą) lub z niewłaściwej interpretacji prawdziwego poznania (na płaszczyźnie rozeznania nosiciela lub grupy).
Kryteria rozeznania są podobne do tych, które stosuje się w przypadku proroctwa (por. wyżej). W tym przypadku dochodzi jeszcze mocne kryterium prawdziwości poznania, które zwykle można zweryfikować (świadectwa uzdrowień fizycznych lub wewnętrznych, potwierdzenie ze strony osób, do których poznanie się odnosi).

4.4. “zaśnięcie w Panu”

Podobnie jak w przypadku “modlitwy w językach” “zaśnięcie w Panu” jest współczesną, używaną w kręgach Odnowy W Duchu Świętym nazwą dwóch różnych choć pokrewnych darów, które pojawiały się praktycznie w ciągu całej historii chrześcijaństwa. Chodzi o zachwycenie i ekstazę.
Oba te dary współcześnie przejawiają się jako utrata przez daną osobę kontroli nad sferą cielesno-zmysłową, która może być całkowita (człowiek nie jest w stanie w żaden sposób kierować swoimi ruchami, nie może mówić itd., zwykle jednak pozostaje świadomy tego, co wokół się dzieje) lub częściowa (np.: niewrażliwość niektórych zmysłów: dana osoba zupełnie nie zwraca uwagi na to, co słyszy i widzi, jakby była ślepa lub głucha): przypomina to zewnętrznie omdlenie lub nagłą utratę sił. Owocami wewnętrznymi tego stanu są bardzo głęboki pokój, radość, poczucie obecności i bliskości Boga. Często stan ten związany jest z uzdrowieniem wewnętrznym, przekazaniem proroctwa lub słowa poznania. Zwykle trwa niedługo: kilka lub najwyżej kilkanaście minut i kończy się zupełnym powrotem do kontroli nad ciałem i zmysłami, bez żadnych ubocznych skutków somatycznych.
Otrzymująca ten dar osoba zostaje w pewien sposób pochwycona przez Boga, Nim zajęta do tego stopnia, że nie jest w stanie kontrolować poszczególnych zmysłów lub ciała... Zaabsorbowanie Bogiem, Jego obecnością, miłością, wielkością sprawia iż sfera duchowa człowieka niejako pozostawia na uboczu sferę cielesno-zmysłową, która, jako jeszcze nie przemieniona przez łaskę (co nastąpi dopiero po zmartwychwstaniu), nie jest w stanie za nią “nadążyć”. Mamy tu do czynienia z charyzmatem, który pośrednio przyczynia się do dobra wspólnoty przez to, iż umacnia w Bożej miłości poszczególne osoby dar ten otrzymujące.
Stan ten jest wywoływany bezpośrednio przez Ducha Świętego, a więc dana osoba nie ma nad nim pozytywnej kontroli. W zależności jednak od tego, czy wchodzenie w ów stan następuje gwałtownie, czy stopniowo, poprzez stopniowe skupianie się, zagłębianie w modlitwie, które zostaje na końcu zintegrowane Bożym darem możemy rozróżnić zachwycenie i ekstazę. W przypadku zachwycenia stan utraty kontroli następuje nagle, niezależnie od zewnętrznej sytuacji, w której człowiek się znajduje (niekoniecznie w kontekście modlitwy) i nie sposób mu się w żaden sposób oprzeć. Ekstaza natomiast następuje jako ukoronowanie pewnego procesu modlitewnego (choć człowiek nie może jej wywołać), dana osoba, jeśli ma wcześniejsze doświadczenia w tym względzie, może więc w pewien sposób przeczuwać, iż zbliża się do momentu w modlitwie, w którym Bóg zwykle obdarza ją tym darem - może więc w pewien sposób mu się opierać.
Rozeznanie prawdziwości tego charyzmatu jest o tyle istotne, iż może on być pomylony ze zjawiskami somatycznymi towarzyszącymi niektórym wschodnim technikom medytacyjnym, technikom oddechowym, transom hipnotycznym i autohipnotycznym czy wreszcie z patologicznymi stanami psychicznymi. Podstawowymi kryteriami rozeznania są tutaj kryteria wewnętrzne: koncentracja na Bogu, poczucie Jego obecności, pokój, radość (w przypadku technik wschodnich celem nie jest spotkanie z Bogiem, lecz uwolnienie się od wszelkich doznań, roztopienie własnej tożsamości w nieosobowym absolucie). Do nich dochodzą kryteria zewnętrzne: osoba pozostająca w zachwyceniu lub ekstazie nie wykazuje żadnych szczególnych zmian somatycznych (drżenia, przyspieszenia tętna czy oddechu, napięcia mięśni), stan ten nie trwa zbyt długo i nie pozostawia żadnych śladów na płaszczyźnie somatycznej.
Ze względu na niecodzienność i nieprzewidywalność - w przypadku zachwycenia - tego daru należy zawsze starać się poinformować osoby we wspólnocie o możliwości jego pojawienia się oraz o jego istocie.
 
Rivera, sobota, 15 listopada 1997

Komentuj na Facebooku

zamknij
Ten serwis, podobnie jak większość stron internetowych wykorzystuje pliki cookies. Dowiedz się więcej o celu ich używania i zmianie ustawień cookie w przeglądarce. Korzystając ze strony wyrażasz zgodę na używanie cookie, zgodnie z aktualnymi ustawieniami przeglądarki. | Polityka cookies